سینمای ایران، آینه‌ای از جامعه، فرهنگ و تغییرات اقتصادی کشور بوده است. از سال‌های پرشور دهه ۱۳۶۰ تا عصر دیجیتال دهه ۱۴۰۰، آمار گیشه داستانی از استقامت، تحول و شگفتی‌ها را روایت می‌کند. با بررسی داده‌های جامع از سال ۱۳۶۴ تا ۱۴۰۳، نگاهی به روندها، موفقیت‌ها و ویژگی‌های منحصربه‌فرد سینمای ایران می‌اندازیم و نشان می‌دهیم چرا این صنعت هنوز هم پرطرفدار است.
دهه ۶۰: دوران طلایی حضور در سینما
در اواسط دهه ۱۳۶۰، سینماهای ایران مملو از تماشاگر بود. در سال ۱۳۶۸، 81 میلیون نفر به سینما رفتند، رکوردی که هنوز شکسته نشده است. با میانگین قیمت بلیط تنها 11 تومان، سینما رفتن یک تفریح همگانی بود و هر ایرانی به‌طور متوسط ۱.۶ بار در سال به سینما می‌رفت. فیلم‌ها مقرون‌به‌صرفه بودند و تجربه جمعی تماشای داستان‌ها روی پرده بزرگ، مردم را متحد می‌کرد.
اما این دوران شکوه دوامی نداشت. از حدود سال ۱۳۸۰، تعداد تماشاگران به تدریج کاهش یافت و در سال ۱۳۹۹ به دلیل شیوع کرونا، تعداد تماشاگران به تنها ۶۶۰ هزار نفر رسید. این انحطاط فقط به خاطر ویروس کرونا نبود، ظهور گزینه‌های جدید سرگرمی و بالا رفتن قیمت بلیط نقش مهمی در این سقوط داشتند.
با این حال، دهه ۱۴۰۰ نوید بخش احیا بود: در سال ۱۴۰۳، تعداد تماشاگران به 35 میلیون نفر رسید که بیشترین عدد بعد از 1376سال به بعد است این نشانه ایست که سینما هنوز زنده است.
بلیط سینما: از 7 تومان تا 57 هزار تومان
اگر فکر می‌کنید بلیط سینما گران شده، داده‌ها این را تایید می‌کنند. در سال ۱۳۶۴، یک بلیط فقط 7 تومان قیمت داشت؛ کمتر از هزینه یک فنجان چای. تا سال ۱۴۰۳، میانگین قیمت به 57 هزار تومان رسید، افزایشی ۷,۷۸۲ برابری.
اگر این قیمت‌ها را با تورم مقایسه کنیم، می‌بینیم که حتی با تعدیل قیمت‌ها، بلیط سینما از ۶۱ هزار تومان در سال ۱۳۶۴ به ۲۱۰ هزار تومان در سال ۱۴۰۳ افزایش پیدا کرده است. البته این افزایش کمتر از تورم کلی کشور بوده و نشان‌دهنده هزینه‌های بالای تولید فیلم و نگهداری سالن‌ها است.
با این وجود، ایرانی‌ها در سال ۱۴۰۳ نزدیک به 2 هزار میلیارد تومان در گیشه خرج کردند که عشق پایدارشان به سینما را نشان می‌دهد.
جالب است بدانید: اگر بلیط سال ۱۳۶۴ را نگه می‌داشتید، ارزش آن امروز حتی برای خرید یک دانه پاپ‌کورن در سینمای ۱۴۰۳ کافی نبود!
ژانر کمدی، پادشاه گیشه
در میان ژانرها، کمدی بی‌رقیب است. از «نهنگ عنبر2» (1396) تا «فسیل» (۱۴۰۲) و «هفتاد سی» (۱۴۰۳)، فیلم‌های کمدی همواره صدرنشین گیشه بوده‌اند. در سال ۱۴۰۲، «فسیل» با ۷.۴ میلیون تماشاگر، بیش از 322 میلیارد تومان فروش داشت و «هفتاد سی» در سال ۱۴۰۳، ۵.۷ میلیون نفر را به سینماها کشاند. این فیلم‌ها با طنز و اشاره‌های اجتماعی، ارتباط عمیقی با مخاطبان برقرار می‌کنند.
جدول پرفروش‌ترین فیلم‌های سینمای ایران در دهه اخیر:
در دهه اخیر، تنها 2 فیلم غیر کمدی مانند درام‌های اجتماعی و تاریخی موفق شده‌اند به جمع پرفروش‌ترین فیلم هر سال راه یابند و کمدی فضای را به تسخیر خود در آورده است.
درام‌های اجتماعی مانند«شنای پروانه» (۱۳۹7) و آثار تاریخی مثل «مست عشق» (۱۴۰۳) نیز پرطرفدارند، اما کمدی‌ها با ۶۰ درصد از ۱۰ فیلم برتر هر سال، فرمانروای گیشه‌اند. فیلم‌های کودکانه مانند «بچه زرنگ» (۱۴۰۲) و «ببعی قهرمان» (۱۴۰۳) هم نشان‌دهنده رشد مخاطبان خانوادگی هستند و جذابیت سینما برای همه سنین را تایید می‌کنند.
سینماهای پرفروش ایران: مقصد اصلی تماشاگران
همه سینماها یکسان نیستند. پردیس کورش تهران یک غول گیشه است که در سال ۱۴۰۳ با 1.6 میلیون تماشاگر، 110 میلیارد تومان فروش داشت. این سینما با ۱۳ سالن و ۳,۱۲۲ صندلی، یک مرکز سینمایی تمام‌عیار است و 5 درصد فروش سینمایی کشور را به خود اختصاص داده است. پردیس ایران مال تهران و مجموعه هنر شهر آفتاب شیراز (با 863 هزار تماشاگر در ۱۴۰۳) نیز از دیگر نام‌های بزرگ‌اند. این پردیس‌های مدرن با صندلی‌های راحت، فضای خرید، فودکورت و تجربه‌های لوکس، تعریف جدیدی از سینما رفتن ارائه کرده‌اند، بسیار متفاوت از سینماهای قدیمی دهه 60 با سالن‌های تک‌صفحه‌ای.
فیلم‌های خارجی: حضوری محدود اما رو به رشد
اگرچه فیلم‌های ایرانی گیشه را تسخیر کرده‌اند، فیلم‌های خارجی(عمدتا آمریکایی) جایگاهی ویژه دارند. فیلم‌های ترسناک مانند سری «احضار» و «راهبه ۲» (۱۴۰۳) همواره پرطرفدارند؛ «راهبه ۲» در سال ۱۴۰۳، ۴۸,۵۷۲ تماشاگر داشت. انیمیشن‌هایی مثل «درون و بیرون ۲» و «داستان اسباب‌بازی ۴» نیز برای خانواده‌ها جذاب‌اند. اگرچه فیلم‌های خارجی کمتر از ۱ درصد کل تماشاگران را تشکیل می‌دهند، قیمت بالای بلیط و تعداد کم سینمای عرضه کننده، آن‌ها را به گزینه‌ای لوکس تبدیل کرده است.
چرا کمتر به سینما می‌رویم
هر ایرانی در سال ۱۳۶۶ به‌طور متوسط ۱.۶ بار به سینما می‌رفت، اما این رقم در سال ۱۴۰۳ به ۰.۴۴ بار کاهش یافت. این افت نتیجه رقابت با پلتفرم‌های استریم مانند فیلیمو، فیلم نت و فشارهای اقتصادی و عدم وجود آثار جذاب در بعضی دوره‌ها است. با این حال، سال‌های ۱۴۰۲ و ۱۴۰۳ شاهد رشد چشمگیر تماشاگران بودند. بلاک باسترهایی مانند «هتل» (۱۴۰۲) و «تگزاس ۳» (۱۴۰۳) نشان می‌دهند داستان‌های جذاب و ستارگان سینما هنوز می‌توانند سالن‌ها را پر کنند. باید این موضوع را هم در نظر داشت که اکران آنلاین فیلم‌های سینمایی در پلتفورم‌ها نیز تاثیر بسزایی دارد.
آینده سینمای ایران: سنت در کنار نوآوری
سینمای ایران در نقطه عطفی قرار دارد. افزایش قیمت بلیط، دسترسی به سینما را برای برخی دشوار کرده، اما موفقیت فیلم‌هایی مانند «فسیل» و «هفتاد سی» نشان‌دهنده پویایی این صنعت است. محبوبیت رو به رشد فیلم‌های کودکانه و تسلط کمدی‌ها، جذب نسل‌های جوان‌تر، آینده‌ای متنوع را نوید می‌دهند. با گسترش پردیس‌های سینمایی و جذابیت فیلم‌های خارجی، سینمای ایران آماده است تا سنت و نوآوری را در هم آمیزد.
نتیجه‌گیری
از سالن‌های شلوغ دهه ۱۳۶۰ تا گیشه‌های پررونق دهه ۱۴۰۰، سینمای ایران با مخاطبانش تکامل یافته است. این داستانی از استقامت، خنده و غرور فرهنگی است که همچنان روی پرده نقره‌ای ادامه دارد. پس پاپ‌کورن را بردارید و به میلیون‌ها نفری بپیوندید که سینمای ایران را زنده نگه داشته‌اند!
🔍داده و آمارهای سینمای ایران
در ایران استاتیس آمارهای جامع و کامل مربوط به سینما از سال 1364 تا کنون در بخش « آمار فرهنگ ایران: سینما، موسیقی و ...» با امکان دانلود فایل اکسل در اختیار شماست.
