تحلیل روند آلودگی هوای تهران در دو دهه اخیر

آلودگی هوا یکی از چالش‌های اساسی کلان‌شهر تهران در دهه‌های اخیر بوده است و با افزایش جمعیت، توسعه صنعتی، گسترش وسایل نقلیه موتوری و تردد شهری، مازوت سوزی نیروگاه‌ها و غیره تشدید شده است. این مقاله به بررسی آمار روزهای آلوده و نوع آلاینده‌های اصلی در طی سال‌های اخیر می‌پردازد و روند تغییرات را تحلیل می‌کند.

منابع آلاینده هوا

بر اساس گزارش‌های شرکت کنترل کیفیت هوای تهران در دهه گذشته، ذرات معلق با قطر کمتر از ۲.۵ میکرون، که تقریباً یک سی‌ام قطر یک موی انسان است، به عنوان آلاینده اصلی هوای تهران شناخته می‌شوند. این ذرات ناشی از فعالیت‌های احتراقی مانند وسایل نقلیه، نیروگاه‌ها، سوزاندن چوب و همچنین فرآیندهای صنعتی ویژه هستند. به دلیل اندازه کوچک، این ذرات به راحتی وارد سیستم تنفسی و حتی گردش خون می‌شوند و تهدیدی جدی برای سلامت شهروندان به شمار می‌روند.

روند آلودگی هوا دو دهه تهران

بررسی داده‌های آلودگی هوا از سال ۱۳۸۳ تا ۱۴۰۳ نشان می‌دهد که تعداد روزهای با هوای پاک در حال کاهش است. در دهه ۸۰، میانگین روزهای هوای پاک ۲۳ روز بود که در دهه ۹۰ به ۱۶ روز و بعد از سال ۱۴۰۰ به ۵ روز کاهش پیدا کرده است. به طور میانگین، تهران در این دو دهه ۱۷ روز هوای پاک داشته است.

تعداد روزهای با وضعیت هوای قابل قبول نیز در دهه‌های اخیر کاهش یافته است. این تعداد از ۲۷۵ روز در دهه ۸۰ به ۲۲۸ روز در دهه ۹۰ و ۲۱۴ روز در سال‌های اخیر رسیده است. به طور متوسط، تهران در این دو دهه ۲۶۱ روز (معادل ۷۱ درصد از سال) هوای پاک و قابل قبول را تجربه کرده است.

همچنین، میانگین تعداد روزهای ناسالم و ناسالم برای گروه‌های حساس در دو دهه گذشته افزایش یافته و از ۶۹ روز در سال به ۱۲۷ روز در سال‌های اخیر رسیده است. به طور متوسط، ۲۸ درصد از روزهای سال در تهران هوای ناسالم یا ناسالم برای گروه‌های حساس بوده است. روند افزایشی تعداد روزهای ناسالم بسیار نگران‌کننده است و از ۹ روز در دهه‌های ۸۰ و ۹۰ به ۱۷ روز در سه سال اخیر رسیده است، که نشان‌دهنده افزایش ۹۳ درصدی و شرایط بحرانی است.

آلودگی هوا در سال 1403

در طول 10 ماه اول سال 1403، تهران تنها 5 روز هوای پاک داشته و 179 روز نیز در وضعیت هوای قابل قبول قرار داشته است. به عبارت دیگر، تنها 63 درصد از روزهای این مدت، تهرانی‌ها هوای مطلوبی تنفس کرده‌اند و 37 درصد از روزها با هوای نامناسب مواجه بوده‌اند. از این تعداد، 32 درصد روزها «ناسالم برای گروه‌های حساس» و 5 درصد روزها «ناسالم برای تمامی گروه‌ها» گزارش شده است.

مقایسه آلودگی هوا در سال‌های 1402 و 1403

مقایسه وضعیت آلودگی هوای تهران در سال‌های 1402 و 1403 نشان می‌دهد که کیفیت هوا در سال 1403 کاهش یافته است. در حالی که در مدت مشابه سال 1402، تهران 9 روز هوای پاک، 192 روز قابل قبول، 82 روز ناسالم برای گروه‌های حساس و 11 روز ناسالم داشت، امسال تنها 5 روز پاک، 179 روز قابل قبول، 95 روز ناسالم برای گروه‌های حساس و 15 روز ناسالم داشته‌ایم.

در تابستان، آلاینده اُزن که ناشی از واکنش‌های فوتوشیمیایی بر اثر تابش آفتاب بر آلاینده‌های اولیه مانند دی‌اکسید نیتروژن است، به یک مسئله جدی تبدیل شده است. علیرغم تدابیری مانند محدودیت‌های ترافیکی، توسعه حمل‌ونقل عمومی، بهبود استانداردهای سوخت و اجرای طرح‌هایی همچون اسقاط خودروهای فرسوده، به دلیل افزایش جمعیت و تعداد خودروها، بهبود کیفیت هوا به‌طور کامل محقق نشده است. برای دستیابی به هوای پاک، نیازمند اجرای سیاست‌های جامع‌تر و هماهنگ در تمامی بخش‌ها هستیم.