هزینه خانوار شهری
بنا بر اعلام مرکز آمار ایران، خانواده‌های ایرانی در سال 1402 در شهرها ماهیانه به صورت متوسط 17 میلیون 200 هزار تومان هزینه کرده‌اند که نسبت به سال قبل 51 درصد افزایش یافته است. در سال 1402 خانوده‌های شهری 5.8 میلیون تومان بیش از سال قبل هزینه کرده‌اند. هزینه خانوارهای شهری از سال 1353 تا 1402 در نمودار زیر آمده است.
از سال 1396 با خروج آمریکا از برجام شاهد افزایش زیاد هزینه خانوارها هستیم و با تحریم‌های حداکثری در سال 1398 شیب هزینه‌ها خیلی شده به طوری که هزینه ها در سال 1402 نسبت به این سال 335 درصد افزایش یافته است.
هزینه‌های خوراکی و غیر خوراکی خانوار شهری
هزینه خانوارها به دو گروه هزینه‌های خوراکی و غیر خوراکی تقسیم می‌شود. یکی از شاخص‌های مهم رفاه، سهم هزینه‌های خوراکی خانوار از کل هزینه آنان است. هرچه این شهم کمتر باشد نشان دهنده رفاه بیشتر آن جامعه است. در سال 1402 به طور متوسط هر خانوار شهری ماهیانه 4.3 میلیون تومان هزینه خوراکی و 12.9 میلیون تومان هزینه غیر خوراکی داشته است. سهم هزینه خوراکی خانوار شهری از کل هزینه 25 درصد است. به عبارت دیگر 25 درصد از هزینه ماهیانه خانوارها خرج خوراک شان می‌شود. این شاخص در سال قبل 27 درصد بوده است.
سهم هزینه‌های خوراکی برای دهک‌های مختلف یکسان نیست بلکه خانوارهای در دهک‌های پایین (دارای درآمد کمتر)، سهم بیشتری از هزینه ماهیانه‌شان را به خوراک اختصاص می‌دهند و در دهک‌های با درآمد بالاتر این سهم کاهش می‌یابد. به طوری که در دهک اول 43 درصد هزینه خانوارهای شهری خرج خوراک می‌شود ، در دهک نهم و دهم (دارای بیشترین درآمد) این سهم به ترتیب 23 و 16 درصد است. خانوارها با افزایش درآمدشان، فرصت پیدا می‌کنند که بعد از برطرف کردن نیازهای اساسی، سهم بیشتری را برای سایر نیازهای خانوارشان مانند هزینه‌های فرهنگی، تفریحات، آموزش و … کنند.
42 درصد از هزینه‌های خانوارهای شهری در سال 1402 مربوط به مسکن بوده در حالی‌که در سال 1401، 38 درصد از هزینه‌های خانوار خرج مسکن شده است. این موضوع به خاطر تورم بالای در بخش مسکن در سال 1402 می‌باشد. از هزینه‌های خانوارهای شهری کشور در سال 1402، 8.8 درصد هزینه‌های «بهداشت و درمان» ، 8.3 درصد «حمل و نقل و ارتباطات» ، 3.2 درصد «پوشاک و کفش» ، 3.3 درصد «لوازم، اثاث، ملزومات و خدمات خانوار» ، 1.3 درصد «تفريحات، سرگرمی ها و خدمات فرهنگی» می‌باشد.
درآمد خانوار شهری
بنا بر اعلام مرکز آمار ایران بر اساس طرح آمارگیری از هزینه و درآمد خانوار، خانوارهای شهری کشور در سال 1402 به طور متوسط ماهیانه 21.4 میلیون تومان درآمد داشته‌اند که نسبت به سال قبل، 54 درصد افزایش داشته است. در این سال تعداد افراد خانوارهای شهری 3.2 نفر است اما 1.6 نفر از آنان دارای درآمد بوده‌اند. این در حالی است که در سال قبل به طور متوسط 2 نفر از اعضای خانوار دارای درآمد بوده‌اند.
درآمد خانوارها از سه منبع می‌تواند تامین شود که عبارتند از مشاغل حقوق بگیری (شامل دولتی و خصوصی)، مشاغل آزاد و درآمدهای متفرقه (مانند بورس، بازنشستگی، اجاره ساختمان، فروش لوازم و …). در سال 1402، 17 درصد درآمد خانوارهای شهری مربوط به مشاغل آزاد، 30 درصد مشاغل حقوق بگیری و 53 درصد درآمدهای متفرقه است. سهم درآمدهای متفرقه در ایران معمولا بیش از 50 درصد است که در مقایسه با کشورهای توسعه یافته بسیار بالاست.
هزینه خانوار شهری استان‌ها
استان تهران پر هزینه‌ترین استان کشور در سال 1402 برای خانوارهای شهری بوده و استان آذربایجان غربی نیز کم هزینه‌ترین استان است به طوری که هزینه زندگی در استان تهران بیش از دو برابر (208 درصد) هزینه زندگی در استان آذربایجان غربی است. بعد از استان تهران، استان‌های پرهزینه به ترتیب فارس، البرز، زنجان و بوشهر هستند. اما فاصله هزینه زندگی در استان تهران با استان رده دوم (استان فارس) 45 درصد بیشتر است که نشان از فشار زیاد بر خانوارهای تهرانی است. همچنین کم هزینه‌ترین خانوارها به ترتیب متعلق به استان‌های آذربایجان غربی، سمنان، کرمان، ایلام و لرستان می‌شود.
خانواهای تهران به طور متوسط ماهیانه 27.6 میلیون تومان در سال 1402 هزینه کرده‌اند که نسبت به سال قبل 69 درصد افزایش یافته است. (هزینه ماهیانه در 1401 : 16.3 میلیون تومان)
هزینه خانوارهای شهری استان‌های اردیبل، خوزستان، خراسان شمالی، تهران و فارس به ترتیب بیشترین افزایش را نسبت به سال 1401 داشته که به ترتیب 95 و 80 و 78 و 69 و 59 درصد رشد را داشته است.
هزینه و درآمد خانوار روستایی
خانوارهای روستایی کشور در سال 1402 ماهیانه به صورت متوسط 9 میلیون 222 هزار تومان هزینه کرده‌اند که نسبت به سال قبل 40 درصد افزایش یافته است. به عبارت دیگر هزینه ماهیانه خانوارهای روستایی 2.6 میلیون تومان افزایش یافته است. به طور کلی هزینه خانوارهای روستایی کمتر از خانوارهای شهری است که یکی از دلایل آن هزینه بالای مسکن در شهرها است. در سال 1402 هزینه زندگی خانوارهای شهری 87 درصد بیشتر از خانوارهای روستایی بوده است.
40 درصد هزینه‌های خانوارهای روستایی مربوط به هزینه‌های خوراکی و 60 درصد هزینه‌های غیر خوراکی است. این در حالی است که در شهرها، 25 درصد هزینه‌ها مربوط به خوراکی و 75 درصد غیر خوراکی است.
بعد از هزینه «خوراکی» که بیشترین سهم را در بین هزینه‌های خانوارهای روستایی دارد (39.6 درصد)، هزینه «مسکن» با 21.6 درصد، «حمل و نقل و ارتباطات» 10.6 درصد، «بهداشت و درمان» 9.8 درصد، «کالاها و خدمات متفرقه» 7.6 درصد، «لوازم، اثاث، ملزومات و خدمات خانوار» 4.8 درصد و هزینه«پوشاک و کفش» 4.8 درصد بوده است.
خانوارهای روستایی استان‌های بوشهر، مازندران و تهران به ترتیب بیشترین هزینه و خانوارهای روستایی استان‌های سیستان و بلوچستان، آذربایجان غربی و کرمان کمترین هزینه را در بین استان‌های کشور دارند. هزینه ماهیانه یک خانوار بوشهری 15.3 میلیون تومان و در استان سیستان و بلوچستان 4.9 میلیون تومان است.
جهت دسترسی به اطلاعات به صورت جدول و با جزئیات کامل مربوط به هزینه و درآمد خانوارها (در قالب فایل اکسل) با دوره زمانی از سال 1353 و به تفکیک استان‌ها به بخش «جمعیت و اجتماعی/ هزینه و درآمد خانوار» مراجعه نمائید.
