سال ۱۴۰۳ برای ایران، سالی بود که اقتصاد، جمعیت، و سیاست‌های اجتماعی در معرض تغییرات عمیق قرار گرفتند. آمارها، گوهرهای پنهان این تحولات، به ما کمک می‌کنند تا تصویری شفاف از وضعیت کشور داشته باشیم. در ادامه، با هم به این آیینه نگاه می‌کنیم و از زوایای مختلف آن داستانی را روایت می‌کنیم.
جمعیت: افزایش در ظاهر، نگرانی در باطن
در پایان سال ۱۴۰۳، جمعیت ایران از مرز ۸۶ میلیون نفر گذشت و پیش‌بینی می‌شود در سال ۱۴۰۴ به ۸۶ میلیون و ۵۶۲ هزار نفر برسد. این عدد، بر اساس داده‌های مرکز آمار ایران است؛ اما جالب است که این رقم با آمار سازمان ملل حدود ۵ میلیون نفر اختلاف دارد. دلیل اصلی این تفاوت، وجود اتباع خارجی در ایران است که در آمار سازمان ملل محاسبه شده‌اند.
اخبار بدتر از این هم وجود دارد. در نه ماه اول سال ۱۴۰۳، تنها ۷۳۴ هزار و ۲۵۳ نوزاد به دنیا آمدند، که نسبت به سال قبل ۸ درصد کاهش داشت. در مقابل، آمار مرگ و میر با افزایش یک درصدی به ۳۲۴ هزار رسید. این ارقام، نشان‌دهنده شکست قانون جوانی جمعیت است و ضرورت بازنگری در سیاست‌های افزایش جمعیت را تاکید می‌کند.
همچنین، ۳۵۲ هزار و ۲۱۴ واقعه ازدواج و ۱۴۲ هزار و ۲۰۹ واقعه طلاق ثبت شد که نسبت به سال قبل به ترتیب ۵ و ۶ درصد کاهش داشته‌اند. اما شوک‌آورتر اینکه، حدود ۸.۶ درصد از خانواده‌های متاهلین در این سال به طلاق ختم شدند. این آمار، زنگ خطری برای وضعیت خانواده‌ها و ثبات اجتماعی است.
تورم: نفس‌نفس‌زدن در حاشیه بحران
نرخ تورم در سال ۱۴۰۳ به ۳۲.۵ درصد رسید، که نسبت به سال قبل ۸.۲ درصد کاهش داشت. اما این آرامش ظاهری بیشتر شبیه به “آتش زیرخاکستر” است. روند تورم در ماه‌های پایانی سال، افزایش چشمگیری داشت و به بیش از ۴ درصد ماهانه رسید. به طور کلی نرخ تورم خدمات در سال 1403 بر خلاف سال قبل، بیشتر از نرخ تورم کالاها شده است.
نرخ تورم خوراکی‌ها در سال 1403 به 28 درصد رسید و نرخ تورم کالاهای غیر خوراکی و خدمات به 34.9 درصد رسید.
این موضوع، پیش‌بینی می‌کند که نرخ تورم در سال ۱۴۰۴ دوباره افزایش یابد و اقتصاد را در معرض فشارهای جدیدی قرار دهد.
رشد اقتصادی: قدم‌های کوچک در مسیر طولانی
رشد اقتصادی ایران در پاییز ۱۴۰۳، تنها ۱.۶ درصد بود که نسبت به دوره مشابه سال قبل، کاهش ۳.۹ درصدی داشته است. این ارقام، نشان‌دهنده یک اقتصاد کندرو، با وزن سنگین متکی بر نفت است، صنعت و معدن (48.3 درصد) و خدمات (43.3 درصد) است، در حالی که سهم کشاورزی تنها 8.4 درصد از تولید ناخالص داخلی را تشکیل می‌دهد.
نقدینگی و پایه پولی: رشد چشمگیر، اما پرخطر
در پایان دی‌ماه، نقدینگی به ۹ هزار و ۷۲۳ هزار میلیارد تومان رسید که نشان‌دهنده رشد ۲۳.۴ درصدی در ده ماهه سال ۱۴۰۳ است. این رشد، در حالی است که پایه پولی نیز ۱۴ درصد افزایش داشته و به ۱۲۴۱ هزار میلیارد تومان رسیده است. این ارقام، هشداری برای خطرات بالقوه تورمی و ناپایداری اقتصادی است.
بازار کار: دلسردی و بی‌عدالتی
نرخ بیکاری در سال ۱۴۰۳، به عدد ۷.8 درصد رسید که نسبت به سال قبل 0.3 درصد کاهش یافته است. اما این کاهش، به معنای بهبود واقعی نیست. نرخ مشارکت اقتصادی 0.1 درصد علی رغم افزایش جمعیت، کاهش یافته و در نتیجه، سهم جمعیت فعال (حاضر در بازار کار) نیز کم شده است. این موضوع، نشان‌دهنده دلسردی از یافتن کار است.
شکاف جنسیتی در بازار کار نیز همچنان عمیق است. حضور مردان در بازار کار، حدود ۵ برابر زنان است. این نابرابری، نه تنها از نظر اقتصادی، بلکه از نظر اجتماعی نیز چالش‌برانگیز است.
حوادث کار: قیمت سنگین بی‌توجهی
در نه ماهه سال ۱۴۰۳، ۱۶۰۳ نفر در حوادث کار فوت کردند که تنها ۱۳ نفر از آن‌ها زن بودند. این آمار، علاوه بر انسان‌محوری، نشان‌دهنده ضعف در مدیریت ایمنی و بهداشت کار است.
درآمدهای مالیاتی: افزایش، اما با ترکیبی ناعادلانه
درآمدهای مالیاتی دولت در یازده ماه ۱۴۰۳، به 1089 هزار میلیارد تومان رسید که نسبت به دوره مشابه سال قبل، 56 درصد افزایش داشته است. اما ترکیب این درآمدها، نشان‌دهنده ناهمگونی است: ۳۳ درصد از مالیات‌ها از کالا و خدمات، ۲۰ درصد از درآمد،50 درصد از شرکت‌ها، و مابقی از ثروت حاصل شده است. این ترکیب، نشان‌دهنده فشار بیشتر بر شرکت‌ها و کالاهای مصرفی و در نتیجه خانوارها است.
تجارت خارجی: تراز منفی، اما فرصت‌های پنهان
در یازده ماهه سال ۱۴۰۳، صادرات غیرنفتی به 53.4 میلیارد دلار و واردات به 63.6 میلیارد دلار رسید. این ارقام، تراز تجاری منفی 10.2 میلیارد دلاری را نشان می‌دهد. اما این تراز منفی، فرصتی برای بازنگری در ساختار صادرات و کاهش وابستگی به واردات است.
سرمایه‌گذاری: نشانه‌های خروج سرمایه
بر اساس اعلام بانک مرکزی، خالص حساب سرمایه در سال ۱۴۰۳ منفی ۶.۵ میلیارد دلار بوده است که نشان‌دهنده خروج سرمایه از کشور است. این پدیده می‌تواند ناشی از ناامنی سرمایه‌گذاری و مشکلات اقتصادی باشد.
صنعت: مجوزهای صادر شده
بر اساس اعلام وزارت صمت، در نه ماهه 1403 تعداد 13 هزار و 301 جواز تاسیس برای ایجاد کارگاه‌های صنعتی صادر شده است. همچنین 6020 پروانه بهره برداری صنعتی با اشتغال 289 هزار نفر توسط ادارات این وزارتخانه صادر شده است.
ارتباطات: تلفن همراه و اینترنت
در پایان پاییز ۱۴۰۳، ضریب نفوذ تلفن ثابت ۳۲.۸ درصد و ضریب نفوذ تلفن همراه ۱۸۵.۴ درصد بود. همچنین، ضریب نفوذ اینترنت پهن‌باند ثابت ۱۲.۹ درصد و ضریب نفوذ اینترنت پهن‌باند سیار ۱۳۵.۲ درصد بود. این ارقام نشان می‌دهند که ایران در حوزه ارتباطات پیشرفت‌هایی داشته است، اما همچنان نیاز به توسعه بیشتر دارد.
انرژی: مصرف ثابت و رو به افزایش
از اول مهر تا پایان بهمن سال آبی 1404-1403 ارتفاع بارندگی در کل کشور نسبت به مدت زمان مشابه سال قبل؛ 115 درصد کاهش و نسبت به میانگین بلند مدت 42 درصد کاهش یافته است.
سرانه مصرف آب شرب شهری در 11 ماه سال 1403، 197 لیتر در هر روز به ازای هر نفر است که نسبت به مدت مشابه 6 لیتر کمتر است. 52 درصد آب تولیدی برای مصرف از منابع زیر زمینی تامین شده است و 83 درصد مصرف آب شرب مربوط به مصارف بخش خانگی است. متوسط قیمت فروش یک مترمکعب آب 790 تومان می‌باشد.
مصرف برق نیز در نه ماهه به ۳۳۲ میلیارد و ۸۱۹ میلیون کیلووات ساعت رسید که نسبت به سال قبل تغییری نداشته است. تولید ناویژه برق نیز در این مدت 371 میلیارد کیلو وات ساعت می‌باشد.
تامین اجتماعی: میزان پوشش و حمایت
حدود 49 میلیون از ایرانیان معادل 57 درصد از جمعیت کشور تحت پوشش بیمه تامین اجتماعی هستند. 18 درصد از این جمعیت مستمری‌بگیر معادل 8.6 میلیون نفر مستمری‌بگیر هستند.
همچنین 3.1 میلیون نفر تحت پوشش بیمه اجتماعی کشاورزان، روستائیان و عشایر، 2.5 میلیون نفر تحت پوشش صندوق بازنشستگی کشوری، 45 میلیون نفر هم تحت پوشش بیمه سلامت قرار دارند.
جمع‌بندی: آینده‌ای پر از چالش و فرصت
آمارهای سال ۱۴۰۳ نشان می‌دهند که ایران در برابر چالش‌های متعددی از جمله تورم، کاهش نرخ رشد جمعیت، خروج سرمایه و ناامنی اقتصادی قرار دارد. اما در عین حال، فرصت‌هایی نیز وجود دارد که با برنامه‌ریزی دقیق و سیاست‌های موثر می‌توان از آن‌ها بهره برد.
